DÜNYANIN EN KÜÇÜK İŞ YERİNDE 60. YIL: AYAKKABICI ÖKKEŞ USTA
“Yaşamak zorlaştı ancak bugünümüze şükür. Ömrümüz yettiğince çalışacağız.”
Kahramanmaraş; Kapalı Çarşı, Saraçhane, Bakırcılar, Semerciler, Mazmanlar, Yeraltı Çarşısı, Demirciler Çarşısı gibi çeşitli ve zengin bir çarşı grubuna sahiptir. Çarşıların isimlerinden de anlaşılacağı üzere belirli meslek gruplarının bir arada çalıştığı çarşılar günümüzde de talep görüyorlar. Böylece ustalık ve maharet gerektiren çeşitli meslek gruplarının güç kaybetmesine karşın şehrimizde bakırcılık, semercilik, külekçilik, kuyumculuk, oymacılık, köşkerlik gibi çeşitli el emeği göz nuru gerektiren meslekler sürdürülmektedir. Gerek usta-çırak ilişkisi gerekse yaygın öğretim kurslarıyla bu meslekler öğretilmeye devam ediyor.
Ustalar, çıraklıktan yetiştirilip meslek bayrağını devreden bu geleneğin mirasçılarıdır. Kuşaklar arası aktarımın doğrudan faktörleridir. Bu nedenle ustalık gerektiren mesleklerde sürdürülebilirlik önemlidir. İşin devamlılığı önemlidir. Ustanın çırak yetiştirmesi önemlidir. Geleneksel el işçiliklerinin anahtar kelimesi yetiştirmektir. Çünkü bu işçilik türleri uzaktan izlenerek öğrenilemez. Teorik bilgi pratiğe dökülmeden herhangi bir öğrenme gerçekleştirilemez.
Gelişen ve değişen dünyada üretim teknik ve yöntemlerinin iş gücünü hafifletmesi insan hayatını şüphesiz kolaylaştırdı. Ancak bu kolaylık beraberinde bazı meslekleri icra edenlerin sayısını da azalttı. Örneğin matbaa hattatlığı, hazır giyim terziliği azaldı. Bunların arasında ayakkabıcılığı da sayabiliriz. Vaktiyle köşkerlikten türetilen bu mesleğin ürünlerini günümüzde fabrikalar üretmektedir fakat ayakkabının tamiri yine usta ellere bakar.
Ökkeş Kötüyebakmaz 1949 yılında Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu ilçesine bağlı Divanlı Mahallesinde doğmuş. Çocukluğunu, ilk gençliği, erişkin olduktan sonraki yıllarını 6 Şubat depremlerinde evi yıkılana kadar hep bu mahallede geçirmiş. Mahalle kültürünü, görgüsünü bilen, paylaşmayı insanın doğasından getirdiğine inanan hoş sohbet bir Maraşlı Ökkeş Usta.
Çocuk yaşlarda ayakkabı boyayarak çalışma hayatına atılmış. Günümüzde yeraltı çarşısı olarak kullanılan Rıdvan Hoca Yeraltı Çarşısı’nın bulunduğu yerde 1980’den önce bulunan ayakkabıcılar hanında çırak olarak mesleğe asıl girişini yapmış. Yemeni, çarık, postal, çizme, mes gibi ustalık gerektiren ayakkabı türlerinde kalfalığını ilerletip nihayet usta olduğunda günümüz ayakkabı sanayisinin ustalarından olmuş. Elleriyle kunduranın birçok çeşidini üretmiş. Makosen, tokalı, sandalet, topuklu ve daha niceleri Ökkeş Usta’nın ellerinden çıkıp sokaklarda eskitilmiş. Birkaç kez ayakkabı üretmek için imalathane kursa da çeşitli nedenlerden dolayı iflas etmiş. Ancak hiç pes etmemiş Ökkeş Usta. 1986’da üç yıl sürecek olan gurbet hayatını İstanbul’da geçirmiş. Orada da ayakkabıcılık yapmış. Atölyelerde çalışmış. Ailesini geçindirmek için gurbeti göze almış. Eş, evlat, anne hasretine daha fazla dayanamayıp yeni bir iş kurma umuduyla yeniden memleketine dönmüş.
Şimdilerde Uzunoluk Caddesindeki 1 metrekarelik işletmesinde ayakkabı tamiri yapıyor. Tek kişilik çalışma alanına ısıtıcı ya da soğutucu dahi koyamadan yaşam mücadelesini sürdürüyor. Dükkânda kendi oturduğu sandalye ve ayakkabı tamir gereçleri haricinde hiçbir şey bulunmuyor. Hatta gelen müşteriler için oturma alanı olmadığından müşteriler tamire getirdikleri ayakkabıları kapıdan içeri uzatıp kaldırımda bulunan iskemlelerde oturarak tamirin bitmesini bekliyor.
Dünya’nın en küçük iş yerinde 21. yılını geçiren Ökkeş Usta, meslekte ise 60. yılını geride bırakmış. Dile kolay gelse de bir ömür deri ve yapıştırıcı kokuları arasında dikiş makinesinin sesiyle adeta film şeridi gibi geçmiş. Ökkeş Usta vefasızlıktan şikâyet etse de çok geçmeden neşeli hâline bürünüp yaşam sanatını icra etmeyi sürdürüyor. Ayakkabı tamir ederek iki oğlunu yetiştirip onları da meslek sahibi eden Ökkeş Usta, depremden sonra kurulan Umutkent adlı konteyner kentte ailesiyle birlikte yaşıyor. Samimi, neşeli, çalışkan kişiliğiyle esnaf komşuları tarafından sevilen Ökkeş Usta, ömrünün yettiğince bu dükkânda bu işi yapmayı sürdüreceğini söylüyor. Ökkeş Usta, “Yaşamak zorlaştı ancak bugünümüze şükür” diyor.
Yaşar Ercan
Evelâhir Sayı - 21